طراحی مطب دندانپزشکی
طراحی مطب دندانپزشکی و فضاهای درمانی به طور کلی این فضاها، که در هنگام بیماری تجربه می شوند، معمولاً دست کم گرفته می‌شوند و افراد ترجیح می دهند. با طراحی و اجرای ساده این محیط‌ها، هزینه‌ها را به حداقل برسانند. اما طراحی نادرست مطب میتواند نارضایتی کاربران و مراجعین را به همراه داشته باشد و احساس‌های ناخوشایندی در آنها ایجاد کند.
طراحی درست واقعیت خود را زمانی نشان می‌دهد که تعریف صحیحی از طراحی مطب دندانپزشکی داشته باشیم و با تفاوت ضوابط طراحی آن با کلینیک دندانپزشکی آشنا باشیم. پس از آن نوبت می‌رسد به برنامه‌ریزی مناسب، طراحی صحیح فضاها و رعایت همه استانداردهای لازم تا طرحی ارائه کنیم که نیازهای همه کاربران را برآورده کند و احساس رضایت را برای آنها به ارمغان بیاورد.
چطور یک مطب دندانپزشکی طراحی کنیم؟
برای پاسخ به این سؤال، لازم است تا تعریف صحیح طراحی مطب دندانپزشکی را بدانیم. در مقالات قبلی، به تعریف طراحی کلینیک دندانپزشکی پرداخته‌ایم و موضوعات مرتبط با آن را به طور مفصل بررسی کرده‌ایم. اما آیا می‌توان تعاریف و ضوابط یکسانی را برای طراحی مطب و طراحی کلینیک قائل شد یا لازم است این دو را در دسته‌های جداگانه بررسی کنیم؟ با ما همراه باشید تا به این پرسش‌ها پاسخ دهیم و همه مطالب در خصوص طراحی مطب دندانپزشکی را بررسی کنیم.
طراحی مطب دندانپزشکی دقیقاً چه کاری است؟
وقتی به صحبت از طراحی فضاهای درمانی می پردازیم، منظور ما صرفاً تهیه مبلمان جدید یا ایجاد تغییرات جزئی در پوشش سطوح نیست؛ بلکه هدف از طراحی ایجاد محیطی است که علاوه بر زیبایی و آرامش‌بخش بودن، عملکرد مناسبی را نیز داشته باشد.
بنابراین، طراحی مطب دندانپزشکی در واقع هر اقدامی است برای داشتن یک مطب زیبا و چشم‌نواز که در عین حال پویا و کارآمد باشد. برای طراحی مطب، بهتر است از مرحله طراحی نقشه (به صورت دو بعدی) شروع کنیم و در نهایت به طراحی داخلی به صورت سه‌بعدی بپردازیم. در چنین مواردی، با کمک یک متخصص، می‌توان جانمایی، دسترسی و متراژ همه فضاها را با دقت بیشتری بررسی کرد و به همه نیازها با پاسخ مناسبتری پاسخ داد.
تفاوت بین مطب و کلینیک دندانپزشکی و طراحی این دو چیست؟
همانطور که می دانید، مجوز تأسیس و پروانه بهره‌برداری از کلینیک‌ها به صورت کلی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از طریق دانشگاه های علوم پزشکی مربوطه صادر می شود. کلینیک ها می توانند به صورت خصوصی، دولتی یا خیریه فعالیت کنند و هر کلینیک به جز مؤسس، برای هر شیفت فعال خود، مسئول فنی پزشک داشته باشد.
اما به طور عام، فضای درمان دندانپزشکی که بیش از دو یونیت دارد، باید از فضاهای استاندارد مصوب برخوردار باشد و از دستورالعمل‌های مشخص‌شده پیروی کند. این نوع فضاها به عنوان کلینیک شناخته می‌شوند.
در مقابل، مطب‌ها عموماً متراژ کمتری دارند و تعداد یونیت‌های دندانپزشکی در آنها معمولاً کمتر از دوتاست. در تأسیس و طراحی مطب دندانپزشکی، معمولاً قوانین سخت‌گیرانه‌ای (مانند آنچه در درمانگاه‌ها رعایت می شود) وجود ندارد!
برای مقایسه ی بهتر به این مثال توجه کنید
وجود تجهیزاتی مانند یک دستگاه اتوکلاو حداقل ۱۷ لیتری کلاس B در درمانگاه دندانپزشکی با ۵ یونیت الزامی است و در صورت عدم تأمین این دستگاه، پروانه بهره‌برداری صادر نخواهد شد؛ اما در تأسیس مطب با توجه به متراژ کمتر و بالتبع تعداد مراجعین محدودتر، این الزامی وجود ندارد و داشتن تجهیزات و فضاهای عملکردی منوط به تأمین متراژ مورد نیاز و بودجه کافی خواهد بود. با این حال، لازم به ذکر است که عدم وجود این الزام برای مطب‌ها به معنی نادیده گرفتن ضوابط و دستورالعمل‌های موجود نیست.
چرا دیزاین مطب دندانپزشکی از اهمیت زیادی برخوردار است؟
اکثراً، مطب‌های دندانپزشکی فضاهای کسل کننده و بی‌روحی دارند که با توجه به ماهیت درمانی‌شان، فضایی استرس زا محسوب می شوند. با این حال، در چند سال گذشته، طراحی مطب ها تغییرات زیادی کرده است و امروزه تأثیر بالقوه فضاهای پزشکی بر سلامت روانشناختی بیماران به طور گسترده‌ای پذیرفته شده است. در این تغییرات، با استفاده از علم طراحی داخلی معاصر، محیط‌های دندانپزشکی ظاهری با رنگ‌های دلپذیر، بافت‌های جذاب و آثار هنری متناسب به خود گرفته‌اند و به محیط‌هایی آرامش بخش و قابل اعتماد تبدیل شده‌اند.
علاوه بر این، نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که طراحی مطب‌های دندانپزشکی نقش مهمی در پروسه درمان بیماران دارد و می تواند به سرعت روند بهبود بیماران کمک کند. این عامل حتی میتواند باعث افزایش رضایت مندی پرسنل و مراجعین به طور همزمان شود.
استانداردهای طراحی مطب دندانپزشکی
طراحی هر مطب دندانپزشکی باید با توجه به کاربری و تخصص پزشک مربوطه، متفاوت باشد. عواملی مانند حوزه فعالیت تخصصی دندانپزشک، میزان مراجعه کننده، موقعیت مکانی مطب، تعداد پرسنل و محدوده سنی بیماران باید قبل از هر اقدامی مورد توجه قرار گیرند. به عنوان مثال، اگر بیماران شما اکثراً جوانان هستند، می‌توانید فضاهایی با رنگ‌های شاد و پرانرژی را در نظر بگیرید. اما اگر بیماران شما از طیف سنی مسن‌تری تشکیل شده‌اند، بهتر است از هرگونه تشویش و شلوغی پرهیز کرده و محیطی روشن و متعادل را برای آنها فراهم کنید.
دسترسی مناسب به بخش‌ها، تفکیک صحیح آنها و استفاده بهینه از فضای موجود از مهم‌ترین مواردی هستند که باید به عنوان استانداردهای طراحی مطب مدنظر قرار گیرند.
اما آیا می‌دانید برای داشتن یک طراحی مطب دندانپزشکی استاندارد به چه فضاهایی نیاز دارید؟
بخش های مختلف مطب دندانپزشکی
در طراحی مطب دندانپزشکی باید به این موضوع دقت کرد که یک مطب دندانپزشکی استاندارد چه کاربری‌هایی در خود جای می‌دهد؟
با دسته‌بندی این فضاها و شناخت ویژگی هر کدام می‌توان برنامه‌ریزی مناسبتری برای طراحی آنها داشت.
به طور کلی هر مطب دندانپزشکی به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- بخش پذیرش و انتظار
- بخش درمان
- بخش خدمات
۱- بخش پذیرش و انتظار
همان گونه که می دانید این بخش اولین محل برخورد مراجعین با فضای مطب است و نحوه ی طراحی آن میتواند تاثیر بسزایی در برداشت آن ها از فضای کلی مطب و حس و حال آن داشته باشد. در طراحی اتاق انتظار به این موارد توجه نمایید:
- امکان کنترل تردد افراد به فضای درمان و ورود و خروج آن ها توسط منشی وجود داشته باشد.
- منشی دسترسی مناسبی به اتاق های درمان داشته باشد و امکان تعامل او با پزشک فراهم باشد.
- میز پذیرش در محل مناسبی قرار گیرد به صورتی که افراد در بدو ورود قادر به دیدن آن و تشخیص مسیر خود باشند و دچار سردرگمی نشوند.
- برای دعوت افراد به آرامش، در طول زمان انتظار آن ها، از رنگ ها و عناصر آرامبخش در این بخش استفاده شود.
۲- بخش درمان
این قسمت شامل فضاهایی همچون اتاق پزشک، اتاق‌های درمان، اتاق استرلیزاسیون (CSR) و… است. مواردی که در طراحی فضای درمان باید مد نظر قرار بگیرد به طور مختصر به شرح زیر است:
- هر یونیت دندانپزشکی جهت استقرار به ۱۱ مترمربع فضای مفید نیاز دارد.
- در صورت امکان بهتر است یک یونیت مجزا برای کودکان تعبیه شود.
- کلیۀ سطوح این بخش می‌بایست از متریال مقاوم، قابل شستشو و ضدعفونی باشند.
- هر یونیت باید فضای مستقلی داشته باشد، برای تفکیک آنها می‌توان به جای دیوارهای صلب از پارتیشن‌های منعطف و دکوراتیو استفاده کرد.
- در این بخش نحوۀ دسترسی خصوصی پزشک به فضاهای خدماتی مانند سرویس و آبدارخانه اهمیت ویژه‌ای دارد.
۳- بخش خدمات
بخش خدمات در مطب‌های دندانپزشکی شامل آبدارخانه، سرویس‌های بهداشتی، رختکن پرسنل و بیماران و… است که با وجود اهمیت کمتر نسبت به سایر بخش‌ها، مواردی را باید در طراحی آنها رعایت کرد.
- حداقل عرض آبدارخانه جهت نصب یک ردیف کابینت ۱/۵ متر است.
- اگر فضای کافی در اختیار دارید بهتر است سرویس پرسنل و مراجعین را به صورت مجزا طراحی کنید و ورودی هر یک را در محل متناسب قرار دهید تا حریم شخصی آنها حفظ شود.
- در فضاهای خدماتی بهتر است همه سطوح از کاشی و سرامیک‌هایی مقاوم، بدون خلل فرج و به رنگ روشن انتخاب شوند تا آلودگی‌ها در آن مشخص شده و هر چه سریع‌تر نسبت به نظافت آنها اقدام صورت پذیرد.
انواع ایده های طراحی مطب دندانپزشکی
در این بخش با ایده هایی که می تواند طراحی مطب دندانپزشکی شما را از متمایز و خاص سازد آشنا شوید.
ایجاد فضایی آشنا و نزدیک به خانه
نتایج تحقیقات نشان می دهند که حضور در فضایی ناآشنا یکی از عوامل استرس زا در ذهن مراجعین است. با استفاده از فرم هایی که یادآور فضای خانه هستند، مانند سقف های شیب دار یا اکسسوری هایی که به افراد احساس حضور در محیطی صمیمی را القا می کند، می توان این حس ناخوشایند را تا حد زیادی کنترل کرد.
استفاده از رنگ‌ها و نورپردازی انرژی‌بخش
به جای استفاده از پوشش سفیدرنگ که بر روی دیوارهای اکثر مطب‌ها دیده می‌شود، می‌توانید کمی جسارت به خرج داده و از رنگ‌های تازه استفاده کنید. طیف‌های نارنجی، آبی، سبز و رنگ‌های متالیک و براق جزو ترندهایی هستند که طرفداران زیادی هم پیدا کرده‌اند. همچنین، از ترکیب دو المان نور و رنگ غافل نشوید. این دو می‌توانند خصوصیات یکدیگر را تشدید یا تعدیل کنند و ترکیب آنها میتواند منجر به خلق فضایی پویا و به‌یادماندنی شود.
به‌کارگیری تم‌های دکوری منحصربهفرد
با توجه به ماهیت مطب و سلایق پزشک، می‌توانید تم دکوری منحصر به خود را بسازید. در حدودی که با استانداردهای طراحی مطب دندانپزشکی سازگار باشد، از ایده‌های دکوراسیون معمول فاصله بگیرید و دکور جذاب و مخصوص به خود را خلق کنید. تلاش کنید تا به حداکثر امکان از خلاقیت خود استفاده کنید و محیطی منحصر به فرد و جذاب را برای مطبتان ایجاد کنید.
ایجاد محیطی آرامش‌بخش با حضور گیاهان سبز
گیاهان چاشنی‌های بسیار عالی برای هر فضایی محسوب می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که آنها علاوه بر زیبایی، احساس نشاط و سلامتی را هم به افراد القا می‌کنند. بهتر است از استفاده از گیاهان مصنوعی خودداری کنید و تجربه لمس واقعی گیاهان سبز را در اختیار مراجعین خود قرار دهید تا از خواص آنها بهره‌مند شوند.
طراحی مبلمان بر اساس فضای موجود
ساده‌ترین روش برای تکمیل دکوراسیون مطب دندانپزشکی، خرید مبلمان آماده و قراردادن آن در محیط است. اما با کمک متخصصین این حوزه، شما می‌توانید میز رسپشن، نیمکت‌های انتظار و تمامی مبلمان خود را بر اساس فرم و شرایط حاکم بر محیط خود طراحی کنید و از داشتن یک مطب دندانپزشکی منحصربهفرد و بی‌نظیر لذت ببرید.
نتیجه نهایی
با داشتن آگاهی نسبت به حوزۀ تخصصی مطب دندانپزشکی و استانداردهای موجود در طراحی آن، می‌توانیم به طرحی برسیم که علاوه بر زیبایی، تمام نیازهای فضا و کاربران آن را پاسخگو باشد و حفظ تناسب بین عملکرد و زیبایی را برای طراحی محیط مطب به چالشی اساسی تبدیل کنیم.
در این مقاله، با بررسی بخش های مختلف طراحی مطب های دندانپزشکی و ارائه ی نکاتی در خصوص طراحی آن ها، راهکارهایی برای حفظ این تناسب را مورد بررسی قرار داده ایم. البته باید یادآوری کنیم که تمامی موارد ذکر شده فقط بخشی از ایده های موجود در این زمینه است .و هدف آن ها، بهبود کیفیت خدمات و بروزرسانی فعالیت های درمانی می باشد.
